काठमाडौं । संयुक्त राष्ट्रसंघको महासभाको उद्घाटन हुनुअघि जलवायु परिवर्तनविरुद्ध तत्काल कारबाही गर्नुपर्ने माग गर्दै दशौं हजार मानिसले जुलुस निकालेका छन् । अमेरिकाको न्यूयोर्क सहरमा आइतबार करिब ७०० संस्था र कार्यकर्ता समूहका प्रदर्शनकारीहरूले ¥यालीमा भाग लिएका थिए ।

‘मानव भविष्य जीवाश्म इन्धनको अन्त्यमा निर्भर छ । जीवाश्म ईन्धनले हामीलाई मार्दैछ । मैले आगो र बाढीलाई भोट दिएको छैन ।’ भन्ने सन्देशहरू बोकेका प्लेकार्ड लिएर मानिसहरू जुलुसमा उत्रिएका थिए ।

धेरैको आक्रोस आगामी वर्ष हुने अमेरिकी राष्ट्रपति निर्वाचनमा उम्मेदवारी दिने तयारीमा रहेका जो वाइडेनप्रति लक्षित रहेको थियो । उनीहरूले वाइडेनलाई नयाँ तेल र ग्यास परियोजनाहरू अनुमोदन नगर्न, हालका परियोजनाहरू खारेज गर्न र ठूला शक्तिहरूसँग जलवायु आपतकाल घोषणा गर्न आग्रह गरेका छन् ।

‘हामीसँग जनताको शक्ति छ, यो शक्ति चुनाव जित्नको लागि आवश्यक छ,’ युवा प्रदर्शन समूह फ्राइेडेस् फर फ्युचरकी १७ वर्षीया एम्मा बुरेटाले भनिन्, ‘यदि तपाईं २०२४ को निर्वाचन जित्न चाहनुहुन्छ भने जीवाश्म इन्धन प्रयोग हटाउनुहोस् ।’

‘मार्च टु एन्ड फोसिल्स फ्यूल’ नाम दिइएको ¥याली न्यूयोर्कको जलवायु सप्ताहको सुरुवातमा भएको हो । व्यापार, राजनीति र कला क्षेत्रका विश्व नेताहरू ग्रह बचाउन भेला भएका हुन् ।

आइतबारको कार्यक्रममा करिब ७५ हजार मानिस सहभागी भएको आयोजकले अनुमान गरेको छ । मार्चमा अमेरिकी कांग्रेसकी महिला अलेक्जान्ड्रिया ओकासियो–कोर्टेज र अभिनेता सुसान सारान्डन, इथान हक, एडवर्ड नोर्टन, काइरा सेडगविक र केभिन बेकनजस्ता राजनीतिज्ञहरू सहभागी थिए ।

‘मारिने कुराको अन्त्यको माग गर्दै सडकमा संसारभरका मानिसहरू छन्,’ ओकासियो–कोर्टेजले हर्षोल्लासपूर्ण भीडलाई भने, ‘हामी यस ग्रहमा ३०, ४०, ५० वर्ष पछि बाँचिरहेका छौं भनेर सन्देश दिन चाहन्छौं । हामी जवाफका लागि जवाफ होइन ।’

यस महिना जारी गरिएको संयुक्त राष्ट्रको जलवायु प्रतिवेदनले सन् २०२५ लाई विश्वव्यापी हरितगृह ग्यास उत्सर्जन उच्च विन्दुमा पुग्ने अन्तिम मितिका रूपमा लिएको छ । सन् २०१५ को पेरिस सन्धिमा तय गरिएका लक्ष्यहरू अनुरूप ग्लोबल वार्मिङ कायम रहने हो भने त्यसपछि तीव्र गिरावट हुनेछ । पेरिस सम्झौताले सफलतापूर्वक जलवायुसम्बन्धी कार्य सञ्चालन गर्न सबै मोर्चाहरू आवश्यक हुने बताइएको छ । यस वर्षको अन्त्यमा दुबईमा महत्वपूर्ण जलवायु शिखर सम्मेलन गर्न जोड दिएको छ ।

पेरिस सन्धीको अर्को लक्ष्य सन् २०५० सम्म सून्य कार्बन उत्सर्जन हासिल गर्नु हुनेछ ।

सबै जीवाश्म इन्धनहरू जलाए त्यसबाट उने उत्सर्जन रोक्न सकिँदैन र क्षतिपूर्ति गर्न सकिँदैन ।

सेन्टर फर पपुलर डेमोक्रेसीका कार्यकर्ता समूहका निर्देशक एनालिलिया मेजियाले भनिन्, ‘विश्वले तत्काल कदम चाल्नुपर्छ, विश्व ब्यूँझन आवश्यक छ ।’ उनले हालैका चरम मौसमी घटनाहरूलाई औंल्याइन् । उनले क्यानाडा, हवाई र ग्रीसमा आगलागीदेखि लिबियामा बाढीसम्म जलवायु परिवर्तनले उत्पन्न गरेका ‘अस्तित्वको सङ्कट’ को गम्भीरता देखाइन् । ‘हामी यहाँ प्रशासनलाई जलवायु सङ्कटकाल घोषणा गर्न माग गर्न आएका छौं,’ उनले भनिन् ।

वाइडेनले ऊर्जा परियोजनाहरूको लागि अरबौं डलर प्रस्ताव गरेर हरित उत्पादनको लागि ऐतिहासिक धक्का दिएका छन् । केही युवा कार्यकर्ताहरू उनले अमेरिकालाई जीवाश्म ईन्धनमा निर्भरताबाट टाढा लैजान पर्याप्त बलपूर्वक कार्य नगरेको बताउँछन् ।

वातावरणीय कार्यकर्ताहरूको गणनाअनुसार हाल र सन् २०५० बीचको तेल र ग्यासको लागि विश्वको नियोजित ड्रिलिंगको लगभग एक तिहाइ अमेरिकी स्वार्थमा गरिएका छन् ।

विगत १०० वर्षमा, अमेरिकाले कुनै पनि अन्य देशको तुलनामा सबैभन्दा बढी वायुमण्डलमा कार्बन डाइअक्साइड जम्मा गरेको छ । यद्यपी चीनले अहिले वार्षिक आधारमा बढी कार्बन प्रदुषण गर्छ ।

आगामी पाँच वर्षमा विश्वको तापक्रमले नयाँ किर्तीमान कायम गर्ने सम्झावना रहेको विश्वका शीर्ष वैज्ञानिकहरूले चेतावनी दिएका छन् । विश्वव्यापी तापक्रम औसत एक दशमलव पाँच डिग्री सेल्सियसले वृद्धिको सीमा तोड्ने छ ।

संयुक्त राष्ट्रका महासचिव एन्टोनियो गुटेर्रेसले महासभाको क्रममा बुधबारको लागि जलवायु महत्वाकांक्षा शिखर सम्मेलन आयोजना गरेका छन् । जसमा उनले सरकारहरू साथै निजी क्षेत्रका संस्थाहरू र वित्तीय संस्थाहरूद्वारा जलवायु परिवर्तनको सामना गर्न जारी कामलाई गति दिने आशा राखेका छन् ।

‘इतिहासले उनीहरूको कार्य, वा निष्क्रियता सम्झनेछ,’ मेजियाले भने, ‘र यदि हामी भाग्यशाली छौं भने, यस शिखर सम्मेलनमा विश्व नेताहरूले के गरे सम्झन मानिसहरू वरपर हुनेछन् ।’